Is een wereld zonder patriarchaat mogelijk? Of we het ons nu realiseren of niet, de wereld draait om het begrip patriarch. Hoe is mannelijke dominantie gecombineerd met economische macht de norm geworden? Zijn vrouwen veroordeeld om gezien te worden voor hun reproductieve functie en een lichaamsbouw die het mannelijke verlangen moet voeden? Hier zijn enkele verklaringen.

Wordt een kleindochter van jongs af aan geconditioneerd om een perfecte huisvrouw te worden? De maatschappij brengt een ongelijk model over via onderwijs en popcultuur. Hoe kunnen we dit patroon, waar zelfs monotheïstische religies naar verwijzen, doorbreken? Hoe kan de stem van vrouwen gehoord worden temidden van het onophoudelijke lawaai van discriminatie, geweld en onrecht? Om dit mechanisme te begrijpen, gaan we terug naar de oorsprong van een door mannen gedomineerde organisatie.

Een door mannen gedomineerde samenleving

Hoe werd autoriteit een mannelijk domein?

De geboorte van sociaal vaderschap

In haar artikel Origine et déclin du patriarcat : l’enjeu de l’égalité* kijkt Marianne Dalmans terug naar de oorsprong van de masculinistische macht. Ze beschrijft hoe sociale waarden veranderden toen onze voorouders zich bewust werden van het verband tussen seksuele handelingen en zwangerschap. Voor hen hadden vrouwen de macht om zich hun zaad toe te eigenen. Vanaf dat moment begonnen ze een vaderlijke macht te creëren die geassocieerd werd met economische ontwikkeling om voor het gezin te zorgen. Het sociale vaderschap was geboren, samen met een hele reeks maatregelen die bedoeld waren om deze autoriteit te versterken: “De oprichting van de falluscultus, die de deelname van mannen aan het voortplantingsproces bevestigde. Met een mechanisme van overcompensatie: na zoveel jaren niets te hebben uitgemaakt, wilden mannen nu alles zijn.”

Geloofssysteem en opvoeding

Wat is patriarchaat eigenlijk? Volgens Mathlide Morrigan, auteur van het boek Without Patriarchy, What Would Our World Look Like? “In feite zijn de overdracht van macht en de bestendiging van overheersing gebaseerd op de band van afstamming tussen vader en zoon

Als onderdeel van ons dagelijks leven wordt mannelijke autoriteit op een natuurlijke manier geassimileerd, vanaf de kindertijd. Jongens wordt geleerd sterk te zijn en meisjes minder dan jongens, omdat zij het zwakke geslacht vertegenwoordigen. Een zwakkere sekse die van jongs af aan wordt geleerd hoe ze een goede huisvrouw moet zijn: “Van jongs af aan leert ze het leuk te vinden om een ‘echte toekomstige vrouw’ te zijn door te koken (waarvan sommige mensen nog steeds met plezier zeggen dat ze daar thuishoort), schoon te maken en de was te doen” Genderspecifieke opvoeding helpt bij het vaststellen van de stereotypen volgens welke jongens en meisjes moeten voldoen aan het beeld en de verwachtingen van de maatschappij.

Vrouwen worden moeders en echtgenotes van mannen van wie ze afhankelijk zijn.

Religie en cultuur

Het patriarchaat vindt zijn legitimiteit in het heilige. De drie grote monotheïstische religies (jodendom, christendom en islam) vestigden de mannelijke overheersing na de erfzonde van Eva. Religieuze verering sluit vrouwen uit, op een paar uitzonderingen na, hoewel de oorspronkelijke teksten geen melding van hen maken. Journalist Mikael Corre stelt deze cruciale vraag in La Croix ***: “Geeft God de voorkeur aan mannen? Dat is wat de mannelijkheid van de geestelijken van alle monotheïstische religies – islam, christendom, jodendom en zoroastrisme – suggereert

De populaire cultuur wordt niet gespaard: sprookjes tonen bijvoorbeeld prinsessen in nood die wachten om gered te worden door een prins die eindelijk zin zal geven aan hun leven.

Zijn vrouwen onzichtbaar tijdens hun menstruatie? De menstruatiecyclus is een natuurlijk proces dat elke vrouw verbindt met haar essentie, maar toch wordt deze maandelijkse periode in de schaduw geleefd, in onwetendheid en soms in schaamte. Is menstruatie nog steeds een te taboe onderwerp? We kijken naar dit periodieke bloedverlies, een bron van terreur, mythen en bewustzijnsveranderingen.

Is een wereld zonder patriarchaat mogelijk?

Een norm in veel samenlevingen.

Vrouwen en objectivering

Het patriarchaat toont zijn macht ook door de voortdurende objectivering van vrouwen. De mannelijke blik is alomtegenwoordig in de filmwereld, waarbij de regisseur zich het vrouwelijk verlangen toe-eigent en definieert. Dit “neutrale” gezichtspunt plaatst mannen in een positie van superioriteit.

Een wereld zonder patriarchaat: wees mooi en houd je mond!

Mannelijke macht wordt uitgeoefend door de geboden die aan vrouwen worden opgelegd. De patriarchale samenleving legt een ideaalmodel op waaraan elke vrouw moet voldoen. Het resultaat zijn diepgewortelde complexen en onbereikbare doelen: een voorbeeldige moeder zijn, kinderen grootbrengen door thuis te blijven, een begripvolle echtgenote en een uitzonderlijke minnares zijn, aantrekkelijk en jong blijven. Op sociale netwerken beginnen stemmen op te gaan tegen deze “regel van wenselijkheid” waarvan mannen zijn vrijgesteld.

Feminisme

Feminisme symboliseert het antwoord van vrouwen op deze opgelegde sociale orde.

Feministische bewegingen willen de patriarchale overheersing omverwerpen door elke schakel in de keten aan te vallen, te beginnen bij het onderwijs.

Voor activisten ontsnapt geen enkel gebied aan de mannelijke autoriteit. Bewustmaking hiervan is al een begin, net als het bijbrengen van de principes van gelijkheid aan de jongste kinderen. Het geloof dat vrouwen biologisch, economisch en cultureel inferieur zijn aan mannen moet worden uitgeroeid en niet langer als een erfenis van generatie op generatie worden doorgegeven.

Een wereld zonder patriarchaat: waar staan we?

Er ontstaat nieuwe hoop.

De #metoo beweging

In 2017 markeerde de #metoobeweging een keerpunt in het verzet van vrouwen tegen mannelijke overheersing. Het fenomeen ging viraal op sociale netwerken en tongen werden dapper losgemaakt. Hetzelfde feit wordt onder de aandacht gebracht: veel vrouwen zijn in de loop van hun leven het doelwit van seksueel geweld door mannen. Feministische strijd wordt opnieuw geactiveerd en de kwestie van toestemming wordt aan de orde gesteld.

Een nieuw tijdperk

Op datingsites en bij romantische afspraakjes lijken vrouwen de macht over te nemen. Ze worden geëmancipeerd en durven voor zichzelf op te komen. Vrouwen zijn onafhankelijk, werken en vinden het gezin opnieuw uit. Volgens de website Vie Publique **** nemen eenoudergezinnen toe. Vrouwen bekleden de positie van “gezinshoofd”. Deze positie komt voor in matriarchale samenlevingen.

Een wereld zonder patriarchaat: matriarchaat

Zouden matriarchale samenlevingen eerlijker zijn? Dat is de vraag die de Duitse onderzoekster Heide Goettner-Abendroth beantwoordt in haar boek* Les sociétés* matriarcales.

Volgens haar worden matriarchale samenlevingen niet gedomineerd door vrouwen en zijn ze niet voorbestemd om patriarchale modellen te worden: “Nee, het zijn geen samenlevingen waar vrouwen alle macht hebben. Het zijn egalitaire samenlevingen, waar beide seksen worden gewaardeerd. De moeder staat in het hart van de samenleving, maar niet aan de top […] Op politiek niveau worden beslissingen genomen op basis van consensus, en iedereen heeft zijn zegje. Op economisch vlak zijn het de vrouwen die instaan voor de verdeling van essentiële goederen zoals huizen, land en voedsel *****

Matriarchaat is niet het tegenovergestelde van patriarchaat, maar eerder een nieuwe sociale band. Zouden deze weldadige organisaties het einde van het patriarchaat kunnen betekenen?

Een wereld zonder patriarchaat lijkt misschien een utopie, maar er is al veel vooruitgang geboekt. Er wordt vrijer gesproken, het gezinsmodel wordt opnieuw uitgevonden en vrouwen krijgen posities in religieuze sektes. Onderwijs blijft de sleutel tot de deconstructie van een verouderende en achterhaalde organisatie.

Eva